logo-3-1
logo-5-1
logo-2-1
logo-4-1
logo-1-1

Doordat in de jaren '60 het postverkeer sterk toenam, werd er gezocht naar automatisering.

De uit de brievenbussen binnenkomende post, werd op een lopende band gestort, van een machine, de Culler of schiftmachine genaamd. In de roterende trommel zijn de wanden van gleuven voorzien, met maximale openingen van 6 mm. Poststukken, die te dik of afwijkend van formaat waren, werden met de hand verwerkt.

De facer

Brieven die door de gleuven kwamen werden verwerkt via de facer, die achter of naast de schiftmachine werd geplaatst om daarna gecodeerd en gesorteerd te worden. De code die op de brief werd aangebracht in de vorm van streepjes is de code voor de sorteermachine.

Codeermachine (1962)

In postkantoor Rotterdam werd in 1962 de eerste codeermachine opgesteld en daarmee werden proeven gedaan. Er werd naar 64 omliggende plaatsen gecodeerd. Brieven uit die proefperiode vertonen links naast de postzegels vier rijen met twee tot zes verticale streepjes onder elkaar gedrukt. De bovenste 2 blokken (C en d) hebben betrekking op de gebruikte codeermachine (zie figuur 1).

Ad Kollen Postverwerking Fig 1 Coderingen
Figuur 1. De nrs. 1-5-9 Start en Stop informatie

De onderste twee rijen in de blokken A en B geven de plaats van bestemming aan.

De coderingen, die in de jaren 1962 - 1981 op poststukken uit Rotterdam voorkwamen, hebben in de loop der jaren ook veranderingen ondergaan. Er zijn verschillende proeven genomen in 1962 tot 1966. In 1967 werd een definitief besluit genomen om een tweede proefperiode in te richten.

Ad Kollen Postverwerking Fig 2 4 blokken

Figuur 2 4-blokcodering met bestemming Alblasserdam *

Ad Kollen Postverwerking Fig 3 4 blokken

Figuur 3 4-blokcodering met bestemming Alblasserdam, bovenste blok verschillend *

* Beide enveloppen zijn ook voorzien van een bestellersstempel (resp. 8 en 6 in lila).

Er zijn, zoals gezegd, 64 plaatsen rond Rotterdam, die een code kregen. De code bestaat uit een patroon van zwarte verticale streepjes, die door de codeermachine zijn aangebracht. Het plaatsnaamcoderingsblok heeft 9 drukposities per blok, waarvan 1 - 5 en 9 altijd aanwezig zijn. Er zijn dus 64 mogelijkheden, start en stop vallen af en er blijven dus acht (8 x 8 = 64) posities over om de coderingen samen te stellen.

In het jaar 1977 werd de plaatsnaamcodering gewijzigd. Er werden enkele nieuwe bestemmingen op het toetsenbord aangebracht en het aantal plaatsen aangegeven met cijfers werd vervangen door de letters A t/m Z. Men gebruikte de eerste letter van de plaatsnaam (voorbeeld Rsd = Roosendaal, Gv = 's-Gravenhage). Na de eerste proef in 1962 werd er in vier blokken afgedrukt. In 1964 volgde een tweede proef waarbij op de poststukken drie blokken werden afgedrukt, blok C ontbreekt daar.

In 1965 werden er meerdere codeermachines in gebruik genomen, waarvan er steeds vijf in gebruik waren, de overige codeermachines konden inspringen bij grote drukte zoals bij feestdagen. Een rij van vijf codeermachines werd een straat genoemd.

Voor de linker codeerinrichting blok D is blok C blanco. Kwamen de streepjes voor in blok C, dan is sprake van de rechter codeerinrichting en is blok D blanco. Dit blijft zo tot 1969. Er zijn in de loop der jaren nogal wat veranderingen aangebracht in de codeerpatronen van blokken C en D. Zo komen dus gewijzigde en afwijkende patronen voor.

Codeerplaatsteken

Vanaf 1966 werd onder het zegel (soms op het zegel) een cijferlettercombinatie geplaatst. Begin 1974 werd deze cijferlettercombinatie gewijzigd, door onder of soms op de zegel cijfers te plaatsen van 1 t/m 10. In drukke periodes vanaf 1975 / 9176 werden de cijfers 11 t/m 20 geplaatst (voorbeelden zijn 01L of 04R).

De oneven cijfers duiden op de linker codeermachine, de even cijfers op de rechter codeermachine. Er werden ook in verschillende kleuren gecodeerde cijfers gestempeld, in de kleuren zwart, blauw en paars en alter zelfs in rood. In mei 1981 wordt er in Rotterdam niet meer gecodeerd met de verticale streepjes.

Vanaf 1977 is de PTT bezig geweest om de postcode bij het publiek in te voeren. Er werden zelfs twee speciale postzegels uitgegeven om de POSTCODE bij het publiek bekend te maken (NVPH nrs 1151 / 1152).

Slotopmerking

Dit stuk is niet compleet, maar omvat wel de belangrijkste informatie over de automatisering van de postverwerking in Rotterdam.

Ad Kollen
Den Haag, Januari - April 2019

Bronnen:
NVPH Catalogus, Maandblad Filatelie, Nederlandse Bond van Filatelisten, Wikipedia.

home landen knop

home Posthistorie knop

home Postwaardestukken knop

home stempels

home thematisch

home Overige